Τώρα είναι ξένοι που αναστυλώνουν την Μονεμβάσια, αλλοδαποί η Έλληνες της Αθήνας. Τους έλκει η ομορφιά και ο ρομαντισμός της παλιά τόσο σημαντικής πόλης. Αλλά αυτή η έλξη δεν είναι κάτι νέο για την Μονεμβάσια...

H αποίκηση του βράχου στα 300 μέτρα ύψος κ 1,80 χιλιόμετρα μακρός ασπόκρημνος βράχος προ των ακτών Της Πελοποννήσου, ήταν ήδη από την αρχαιότητα γνωστός και η δυνατότητες του αξιοποιήθηκαν ανάλογα. Η μετοίκηση πάνω στο βράχο της Μονεμβάσιας θα έπρεπε να άρχισε το έτος 583 η πρώτη, από την βυζαντινή εποχή προερχόμενη, αποίκηση στον βράχο, στην ελαφρώς κυρτή υψηλή περιοχή από κάτοικους των γύρω συνοικισμών Της στεριάς που είχαν καταφύγει εκεί από τις επιθέσεις των Σλάβων και Αράβων.
Το έτος 746 ξέσπασε στην εγγύς Ανατολή η πανούκλα, η οποία προερχόμενη από την Σικελία και Καλαβρία, μέσω των Περιοδευόντων εμπόρων, έφτασε στην Μονεμβάσια το 747. Από εδώ ξαπλώθηκε η αρρώστια σε όλη την Ελλάδα. Ιδιαιτέρως καταστρεπτικό θέρισμα έκανε στη Μονεμβάσια, στην ανατολική ακτή της Πελοποννήσου και στις Κυκλάδες. Βυζαντινοί στοριογράφοι εξιστορούν ότι πολύ λίγοι κάτοικοι επέζησαν της επιδημίας και ότι ολόκληρες περιοχές, Ιδιαιτέρως στη νότια Πελοπόννησο άδειασαν από ανθρώπους. Η Μονεμβάσια θα πρέπει μέσα σε λίγο χρόνο όχι μόνο να συνήλθε από αυτό το δυνατό κτύπημα αλλά και να απόκτησε ξανά την παλιά της αίγλη και μάλιστα να την ξεπέρασε.
Η ευημερία των κατοίκων της έκανε τους Άραβες πειρατές, οι οποίοι ήταν επικίνδυνοι, την εποχή εκείνη, για όλη την Μεσόγειο, να βλέπουν την Μονεμβάσια με ζηλόφθονο μάτι. Παρ'ολες τις επιθέσεις, τα αραβικά πειρατικά πλοία, εν όψη των απόρθητων τειχών της και την σθεναρή αντίσταση των κατοίκων της, αναγκάσθηκαν να παραιτηθούν των σκοπών τους και να αποσυρθούν. Το ίδιο έπαθαν και οι Νορμανδοί, οι οποίοι με Βασιλιά τον Ρογκαν τον 2ο προσπάθησαν να υπερβάλουν την επιτυχία των Νορμανδών της δυτικής Ευρώπης, που κατέλαβαν την Αγγλία το 1066 και απείλησαν να καταλάβουν και αυτό ακόμη Βυζάντιο. Το έτος 1147 κατέπλευσαν προ της Μονεμβάσιας τα Νορμανδικά πλοία, τα οποία ένα έτος πριν είχαν κατακτήσει και Λεηλατήσει την Κέρκυρα και τις δυτικές ακτές της Ελλάδος. Οι κάτοικοι όμως αυτού του άπαρτου βράχου στάθηκαν θαρραλέα μπροστά τους, κτυπώντας τους επιτιθεμένους και αναγκάζοντας τους να υποχωρήσουν με μεγάλες απώλειες.

Η κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Σταυροφόρους
(1248-1263)

Όταν , το έτος 1204 οι δυτικοευρωπαίοι Ιππότες της τετάρτης Σταυροφορίας, με διαταγή του Δόγη της Βενετίας, κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και κατέστρεψαν την βυζαντινή Αυτοκρατορία, αντί να συναγωνισθούν τους Τούρκους για την κατάληψη της Ιερουσαλήμ, άρχισε τότε για την Μονεμβάσια μια εποχή κατά την οποία η σπουδαιότητα της έγινε ακόμη περισσότερο αισθητή. Οι Σταυροφόροι, οι ονομαζόμενοι και Φράγκοι, μέσα σε λίγο διάστημα κατέλαβαν σχεδόν όλη την Ελλάδα. Από τις άλλοτε βυζαντινές κτήσεις, έμειναν υπό ελληνική κυριαρχία μόνον το Δεσποτάτο της Ηπείρου, στα βορειοδυτικά της σημερινής Ελλάδας και οι πόλεις Κόρινθος, Ναύπλιον, Αργος και Μονεμβάσια. Ο αποκλεισμός άρχισε το έτος 1246 και διήρκεσε τρία χρόνια χωρίς οι πολιορκητές να σημειώσουν μεγάλες επιτυχίες. Μπορούσαν βέβαια τα βενετσιάνικα πλοία να εμποδίσουν να φτάσουν προμήθειες στην πόλη από θαλάσσης, αλλά οι Μονεμβασίτες είχαν ήδη παρακαταθήκες από εφόδια και προμήθειες. Το έτος 1249 έγινε η παράδοση και στους κάτοικους αφέθηκε η εκλογή αν θέλουν να μεταναστεύσουν μαζί με τους δημόσιους υπάλληλους τους.
Έτσι η φραγκική κυριαρχία κράτησε, για την Μονεμβάσια, μόνο 14 χρόνια χωρίς να αφήσει ορατά ίχνη σήμερα στην πόλη κ' τελείωσε με την παράδοση της πόλης το 1263 στο Βυζάντιο.

Δεύτερη κυριαρχία των Βυζαντινών (1263-1460)

Η παράδοση αυτών των τριών πόλεων στους Βυζαντινούς είχε σαν συνέπεια αποφασιστικές αλλαγές, διότι ήταν το πρώτο βήμα για την επανακατακτηση της Ελλάδας. Η Μονεμβάσια ήταν το σημαντικότερο λιμάνι αυτού του Δεσποτάτου και σαν τέτοιο ήξερε να εξασφαλίζει πολλά ειδικά προνόμια για τους πολίτες της. Ο 14ος αιώνας, ο οποίος έφερε στο Μοριά μια σχετικά πολιτική σταθερότητα, κατά την διάρκειαν της κυριαρχίας των Δεσποτών του Μιστρά, σήμανε για την Μονεμβάσια τη εποχή της μεγαλύτερης άνθησης της. Η Μονεμβάσια έμεινε μέχρι το έτος 1460 υπό ελληνική κυριαρχία.

Αμυντική συμμαχία με την Δύση (1460-1540)

Η Μονεμβάσια ήταν τώρα πλέον πραγματικά μόνη της για να αντιμετωπίσει την απειλή των Τούρκων, η οποία μόνον προσωρινά φάνηκε ότι παρήλθε.
Μέσα σ'αυτην την κατάσταση, φάνηκε μια ομάδα, από τις πολλές που υπήρχαν, Καταλανων Μισθοφόρων οι οποίοι στην Ελλάδα τότε εντανσοταν στην διάθεση καθ πλευράς (Φράγκων, Ελλήνων, Τούρκων)προ των πυλών της Μονεμβάσιας. Όμως πολύ γρήγορα αποδείχθηκε ότι ο Καταλανος αυτός ήταν ένας ποταπός τυραννίσκος και δικτάτορας τον οποίον οι υπερήφανοι Μονεμβασίτες έδιωξαν τόσο γρήγορα όσο γρήγορα τον κάλεσαν να τους προστατεύσει. Μια επόμενη προσπάθεια για να προστατεύσουν την πόλη τους, ήταν να υποταχθούν στον Πανυψηλοτατο Παπα της Ρώμης Πιον τον 2ο, ο οποίος έσπευσε χωρίς αναβολή, να στείλει έναν Παπικό Κυβερνήτη στη Μονεμβάσια, αυτόν τον προμαχώνα της ορθοδοξίας, για να την φέρει κάτω από την τιάρα του.
Έτσι μετά από τέσσερα χρόνια αναγκάσθηκε ο αρμοστής του Παπα το έτος 1464 να εγκαταλείψει την θέση του, ολιγότερο από δική του θέληση, παρά περισσότερο από αδυναμία και έλλειψη βοηθείας, όπως ένας Έλληνας ιστοριογράφος αναφέρει.
Η τελευταία προσπάθεια για έναν προστάτη απέμεινε μόνον η δυνατότερη θαλασσοκράτειρα στην ανατολική Μεσόγειο: η Βενετία. Βοηθούμενη από έναν φοβερό σε δύναμη πολεμικό στόλο, αντιλαμβανόταν τούτη η Δημοκρατία του Αγ. Μάρκου ήδη από το έτος 1000, ότι είναι σε θέση να αναπτύξει μια μεγάλη ανατολικομεσογειακη Αυτοκρατορία. Αν και η συνεχής κατάκτηση όλο και περισσότερων εδαφών από την οθωμανικήν Αυτοκρατορία, ήδη από τον 13ο αιώνα, σήμαινε αδυναμία της βενετσιάνικης δύναμης, η Μονεμβάσια υπό την κυριαρχία των Βενετών από το έτος 1464 μέχρι το 1540 έζησε ογδόντα χρόνια σχεδόν μια περίοδο ησυχίας και προόδου.

Η Μονεμβάσια υπό την κυριαρχία των Τούρκων
(1540-1690)

Στις 2 Οκτωβρίου 1540 παραδωθηκε το Κάστρο και η Μονεμβάσια στους Τούρκους. Από αυτήν την ημέρα άρχισε για την Μονεμβάσια μια νέα εποχή στην πολυτάραχη ιστορία της.
Το τάγμα των Ιωαννιτων με το μεγάλο αρχηγό Λα Βαλέττα το έτος 1554 κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες, ώστε να εκδιώξει τους Τούρκους, αλλά όπως πολλοί επιτεθεντες πριν απ'αυτους, αναγκάσθηκε και το Τάγμα αυτό των Ιωαννιτων να φύγει άπρακτο. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι κάτοικοι Της Μονεμβάσιας ως φαίνετε δεν έκαναν καμία προσπάθεια ώστε να συνδεθούν με τους επιδρομείς Χριστιανούς για να ελευθερωθούν.

Επανακαταληψη της Μονεμβάσιας υπό των Βενετών
(1690-1715)

Και στις επόμενες εκατονταετίες έγιναν επανειλημμένως προσπάθειες για επανακαταληψη της Μονεμβάσιας. Τα έτη 1653, 1654, 1655 και 1687 Κατέπλευσαν βενετσιάνικα πλοία και στρατιωτικές μονάδες μπροστά στη πόλη. Το έτος 1690 κατεληφθηκε όλη η περιοχή από τους Βενετούς, εκτός της Μονεμβάσιας. Τελικά η παλαιά μέθοδος με βομβαρδισμό των εγκαταστάσεων του Κάστρου και της πόλης, εν συνδυασμό με την πείνα των κατοίκων λόγω της πολιορκίας, απέδωσαν καρπούς.
Οι Βενετοί έγιναν κυρίαρχοι και απέκτησαν, μετά από έναν μακροχρόνιο πόλεμο, μια χώρα έρημη, χωρίς σχεδόν κάτοικους, γι'αυτό το σκοπό μετέφεραν αποίκους από άλλα μέρη της Μεσόγειου στο Μοριά. Στην γύρο περιοχή της πολιάς εγκατέστησαν, κύριος Αλβανούς.

Η δεύτερη κυριαρχία των τούρκων στη Μονεμβάσια
(1715-1821)

Το καλοκαίρι του έτους 1715 πλησίαζε ένα ισχυρό τούρκικο στρατιωτικό τμήμα την Μονεμβάσια. Την στιγμή που ο Τούρκος διοικητής εκπονούσε τα σχέδια για πολιορκία η για επίθεση, παρουσιάσθηκε ο Βένετος διοικητής Φεντερίκο Μπαντοερ και του πρότεινε με διαπραγματεύσεις να του παραδώσει την πόλη έναντι ενός σοβαρού χρηματικού ποσού. Κατά την διάρκεια της δεύτερης τούτης τούρκικης κυριαρχίας Βυθίστηκε η Μονεμβάσια στην παρακμή και την αφάνεια.
Οι κάτοικοι όλο και λιγόστευαν. Το έτος 1770 τολμήθηκε μια εξεργηση με αρχηγό το Ρώσο Αλέξιο Ορλωφ, σε συνάρτηση με μια τότε τουρκορωσικη διένεξη, από Έλληνες και Αλβανούς κατοίκους του Μοριά εναντίον της τουρκικής Κυβέρνησης, η οποία πνίγηκε κυριολεκτικά στο αίμα, αφότου οι Ρώσοι έφυγαν και αγκατεληψαν πάλι την χώρα. Η Μονεμβάσια άδειασε τόσο ώστε το έτος 1804 από τα 350 ακόμη τότε κατοικήσιμα σπίτια της πόλης, μόνο στα έξι κατοικούσαν Έλληνες.

Μια ασήμαντη μικρή πόλη
Η Μονεμβάσια μετά την απελευθέρωση 1821

Ήταν το πρώτο φρούριο, το οποίον έπρεπε οι Τούρκοι να παραδώσουν, το καλοκαίρι του 1821. Αρκετές ελληνικές οικογένειες , οι οποίες είχαν καταφύγει το 1770 στις Σπέτσες, την Ύδρα, την Αίγινα και σε άλλα νησιά, μετά την απελευθέρωση της πόλης, γύρισαν πίσω στη πατρίδα τους.
Όλο τον 19ο αιώνα έμεινε η Μονεμβάσια μια ασήμαντη μικρή επαρχιακή πόλη, η οποία ούτε καν μια καλή ακτοπλοϊκή σύνδεση είχε με τα άλλα λιμάνια της Ελλάδας. Το έτος 1911 εγκατέλειψαν οι τελευταίοι κάτοικοι το πλάτωμα στην κορυφή του βράχου, το οποίον από τότε είναι μόνο μια πεδιάδα από ερείπια. Η ελληνική στατιστική υπηρεσία αναφέρει 32 μόνον κάτοικους στο βράχο το έτος 1971 που είναι και η μεγαλύτερη πληθυσμιακή πτώση εκεί.